Sztuczne słodziki: sacharyna

Próby zastąpienia cukru innymi substancjami słodzącymi podejmowane są z powodów zdrowotnych i dietetycznych, a także ze względów ekonomicznych. To właśnie konieczność zastąpienia drogiego cukru tańszym słodzikiem sprawiła, że w czasach pierwszej i drugiej wojny światowej ogromną popularność zdobyła sacharyna. To substancja, która wciąż jest wykorzystywana w przemyśle spożywczym, dlatego warto zwrócić uwagę na jej pochodzenie i bezpieczeństwo.

Historia sacharyny

Sacharyna została wynaleziona w 1878 roku przez Constantina Fahlberga, prowadzącego badania w laboratorium Iry Remsena na Uniwerystecie Hopkinsa w Stanach Zjednoczonych. Według nieoficjalnym informacji Fahlberg odkrył nową substancję słodzącą przypadkowo. Sześć lat później naukowiec opatentował produkcję sacharyny i otworzył fabrykę w Niemczech. W niedługim czasie Fahlberg zdołał zgromadzić spory majątek. Stało się tak dlatego, że cukier stanowił w tym czasie towar luksusowy. Był on objęty wysokim podatkiem, który w większości krajów został zniesiony lub zmniejszony pod koniec XIX wieku. Ta zmiana nie spowodowała jednak, że cukier stał się produktem dostępnym dla wszystkich. Jego cena miała związek z aktualną sytuacją polityczno-gospodarczą, a szczególnie wysoka stała się w trakcie pierwszej i drugiej wojny światowej. Sacharyna była wówczas cennym produktem, ponieważ jej koszt był znacznie niższy niż cena cukru. To substancja 400-500 razy słodsza od cukru. Wprawdzie po jej spożyciu w ustach odczuwalny jest gorzki smak, jednak problem ten znika po połączeniu sacharyny z innymi substancjami, takimi jak glukoza albo cyklaminian. Aktualnie sacharyna stosowana jest w produkcji między innymi napojów, deserów i gum do żucia. W obecnych czasach szczególne znaczenie ma fakt, że sacharyna nie zawiera kalorii, tak więc jest produktem dietetycznym i doskonałą alternatywą dla cukru w przypadku osób, które starają się zachować szczupłą sylwetkę. To właśnie ta cecha spowodowała, że sacharyna nie utraciła popularności w czasach powojennych, gdy dostęp do cukru stał się znacznie prostszy.

Czy sacharyna jest bezpieczna?

Kiedy trwały wojny nie poświęcano zbyt wiele uwagi temu, w jaki sposób sacharyna może wpływać na zdrowie. Później jednak słodzik ten został dokładnie przebadany. Wątpliwości wzbudzało już samo pochodzenie sacharyny. Chociaż jej nazwa brzmi podobnie do sacharozy, to sacharyna powstaje z toluenu, półproduktu otrzymywanego podczas rafinacji ropy naftowej. Jako pierwsi temat skutków ubocznych stosowania sacharyny poruszyli amerykańscy ekolodzy, którzy przestrzegali mieszkańców USA także przed innymi sztucznymi związkami chemicznymi. Niestety, wnioski wyciągnięte przeprowadzonych badań są niepokojące. Naukowcy badający sacharozę w latach 60-tych i 70-tych ubiegłego wieku ogłosili, że ta substancja zwiększa ryzyko wystąpienia chorób nowotworowych. Badania przeprowadzone na szczurach wykazały wzrost prawdopodobieństwa rozwoju raka pęcherza moczowego. Jak nie trudno się domyślić, nie trzeba było długo czekać na pojawienie się innych teorii. Część specjalistów zwróciła uwagę na to, że ludzki pęcherz różni się od pęcherza szczura, tak więc nie można oceniać ryzyka wystąpienia choroby nowotworowej u ludzi po przeprowadzeniu obserwacji na zwierzętach. Chociaż taki sposób podejścia do badań nad zwierzętami jest właściwy, to nie można wykluczyć, że sacharyna zwiększa prawdopodobieństwo rozwoju choroby nowotworowej także u człowieka. W 1994 roku wyniki swoich badań opublikował National Cancer Institute. Wynika z nich, że ryzyko zachorowania na nowotwór pęcherza moczowego zwiększa się  u osób, które przyjmują sacharynę w dawce powyżej 1,6 grama. Ta informacja usatysfakcjonowała Kongres Stanów Zjednoczonych, który wycofał nakaz umieszczenia na produktach zawierających sacharynę ostrzeżeń o jej negatywnym wpływie na zdrowie, do czego producenci zostali zobowiązani pod koniec lat siedemdziesiątych. Istnieje podejrzenie, że wzrost ryzyka wystąpienia nowotworu jest najwyższy u osób, które nałogowo palą papierosy. Co więcej, sacharyna może wywołać reakcje alergiczne u osób nietolerujących leków sulfonamidowych. Spożycie jej w dużych ilościach objawia się zaburzeniami ze strony układu pokarmowego, takimi jak wzdęcia, biegunki i bóle brzucha. Warto zwrócić uwagę na to, że w Kanadzie sacharyna nie jest dopuszczona jako dodatek do żywności i można ją nabyć wyłącznie w aptece, jako słodzik. Nie bez znaczenia jest fakt, że sacharyna stosowana jest w połączeniu z innymi substancjami, w celu wyeliminowania wspomnianego gorzkiego posmaku. Oceniając w jaki sposób słodzik z sacharyną wpływa na zdrowie, należy wziąć pod uwagę także inne substancje, które znajdują się w danym produkcie.

Stosować czy unikać?

Według Światowej Organizacji Zdrowia dopuszczalna dzienna dawka sacharyny wynosi 5 mg na 1 kg masy ciała. Biorąc pod uwagę informacje na temat negatywnych skutków stosowania sacharyny warto zastanowić się, czy taka substancja powinna być wykorzystywana w jakiejkolwiek dawce. Osoby dbające o swoje zdrowie często unikają cukru, ponieważ uważają, że to właśnie on jest najbardziej szkodliwy, podczas gdy wprowadzenie sacharyny do przemysłu spożywczego nie miało żadnego związku z dążeniem do zastąpienia cukru zdrowszymi produktami. Zamiast słodzików zawierających sztuczne substancje można sięgnąć po słodzi naturalne, na przykład po stewię. Dotyczy to także osób chorujących na cukrzycę, które często sięgają po sztuczne substancje słodzące, ze względu na przeciwwskazania do stosowania cukru. Należy pamiętać, że na liście składników sacharyna może być ukryta pod symbolem E954.